5. Koşul İfadeleri

Koşul ifadelerinin kullanımı programları ilginç hale getirir. Programın davranışını, bu sınamaların sonucuna göre değiştirebiliriz. Bu bölümün konusu işte budur.

5.1. Boolean değerler ve ifadeleri

Boolean, doğru ya da yanlış değere sahiptir. Bu isim Boolean Cebrini yaratan İngiliz matematikçi George Boole’dan dolayı verilmiştir. Bu cebir, bu değerleri birleştirme ve bu değerler üzerinden mantık yürütmek için bazı kurallarla ilgilidir.

Python’da iki tür Boolean değer vardır: True (Doğru) ve False (Yalnış). Python açısından bu değerler herzaman büyük harfl ile başlar. Python’un bu veri tipine bool adı verilir.

>>> type(True)
<class 'bool'>
>>> type(true)
Traceback (most recent call last):
  File "<interactive input>", line 1, in <module>
NameError: name 'true' is not defined

Boolean ifadesi, sonuç olarak Boolean ifadesi üreten bir ifadedir. Örneğin, == işleci iki değeri karşılaştırıp, bir Boolean değer üretir:

>>> 5 == (3 + 2)   # 3 + 2'nin değeri 5'e mi eşit?
True
>>> 5 == 6
False
>>> j = "hel"
>>> j + "lo" == "hello"
True

İlk cümlede, iki işlenenin eşittir, bu yüzden deyim True sonucunu üretir; ikinci cümlede ise 5 ile 6 birbirine eşit değildir ve Falsa sonucu üretir.

== işleci, Boolean değer üreten altı tane genel karşılaştırma işleçlerinden bir tanesidir. Diğerleri şunlardır:

x == y               # Eğer x, y'ye eşit ise True değeri üretir.
x != y               # x, y'ye eşit değil ise True değeri üretir.
x > y                # x, y'den büyük ise True değeri üretir.
x < y                # x, y'den küçük iseTrue değeri üretir.
x >= y               # x, y'den büyük veya eşit ise True değeri üretir.
x <= y               # x, y'den küçük veya eşit ise True değeri üretir.

Her ne kadar bu işlemler size tanıdık gelse bile, Python tarafından kullanılan simgeler, matematik simgelerinden farklıdır. Sıklıkla yapılan yapılan hata, “çift eşit” (==) yerine, “tek eşit” (=) simgesi kullanmaktır. Ayrıca, =< ve => simgeleri tanımlı değildir.

Daha önce gördüğümüz türler gibi, Boolean değerleri değişkenlere atanabilir, ekrana basılabilir, vb.

>>> yas = 20
>>>  ehliyet_alabilir_miyim = yas >= 18
>>> print(ehliyet_alabilir_miyim)
True
>>> type(ehliyet_alabilir_miyim)
<class 'bool'>

5.2. Mantıksal işleçler

Üç adet mantıksal işleç vardır: and (ve), or (veya) ve not (değil). Bu basit Boolean deyimlerini kullanarak, daha karmaşık Boolean ifadeleri üretebiliriz. Bu işleçlerin anlamları, parantez içinde yazılmış olan Türkçe anlamlarıyla benzerdir. Örneğin, x > 0 ve x < 10 ifadesi, eğer ” x ifadesi 0’dan büyük ve aynı zamanda x 10’dan küçük olduğunda” doğrudur.

n % 2 == 0 or n%3 == 0 ifadesi iki koşuldan biri doğru olduğunda (veya’dan dolayı) doğrudur. Bunun anlamı n 2 ile bölünebilir veya 3 ile bölünebildiğinde doğrudur ( n hem iki hem de üç ile bölübelirse Boolean değerinin ne olacağını düşününüz? Bu ifade True veya Yalnış bir değer mi üretecek? Bunu Python yorumcusunda çalıştırın.)

Son olarak, not işleçi bir Boolean değerinin zıttını (negatifi) üretmede kullanılır. Böylece not ( x > y)‘nin değeri, True eğer (x > y) değeri False olduğunda doğru olacaktır. Başka bir söyleyişle, u ifade x, y‘ye eşit veya küçük olduğunda doğru olacaktır.

or işlecinin solundaki ifadesi ilk olarak hesaplanacaktır: Eğer sonuç True ise, Pyton sağ taraftaki ifadeleri hesaplamaz (hesaplamısına gerek yoktur.) Buna short-circuit evaluation (kısa devre hasaplaması) denir. Benzer olarak, and işleci için, eğer ifadenin solundaki değer False sonucu veriyorsa Python sol taraftaki değeri hesaplamaz.

Böylece gereksiz hesaplamalar dikkate alınmaz.

5.3. Doğruluk Tabloları

Doğrululuk tabloları, bütün muhtemel giriş değerleri üzerine mantıksal işleçleri uyguyarak çıktıları listelememize imkan verir. and ve or işleçleri yalnızca iki işlenen üzerine etkilediğinden, and işlecinin sonucunu veren dört tane satır vardır.

a	b	a and b
False	False	False
False	True	False
True	False	False
True	True	True

Herbir Doğruluk tablosunda, bazen T’yi True ve F’i False kısaltmaları olarak kullanırız. or için doğruluk tablosu ise:

a	b	a or b
F	F	F
F	T	T
T	F	T
T	T	T

Üçüncü mantıksal işlemcisi ise not işlemcisidir. Bu yalnızca tek işlenen değeri alır. Bu yüzden doğruluk tablosu yalnızca iki satıra sahiptir.

a	not a
F	T
T	F

a	not a
F	T
T	F

5.4. Boolean İfadelerinin basitleştirilmesi

İfadeleri basitleştirme ve yeniden düzenlemek için bir takım kurallara cebir denir. Örneğin, okulda gördüğümüz cebir kuralları ile tanışığız. Örneğin:

n * 0 == 0

Burda ise farklı bir cebir, Boolean cebri, göreceğiz. Bu cebir, Boolean değerleri ile çalışmamız için kuralları belirler.

İlk olarak, and işlemcisi:

x and False == False
False and x == False
y and x == x and y
x and True == x
True and x == x
x and x == x

or işlemcisine karşılık gelen kurallar ise:

x or False == x
False or x == x
y or x == x or y
x or True == True
True or x == True
x or x == x

İki not işlemcisi birbirinin etkisin yok eder.

not (not x) == x

5.5. Koşullu yürütme

Yararlı programlar yazabilmek için, neredeyse her zaman koşulları sınamamız ve programın davranışlarını bu sınamaların sonucuna göre değiştirebilmemiz gerekir. Koşul deyimleri bize bu yeteneği kazandırır. En basit örneği if deyimidir.

if x % 2 == 0:
    print(x, " çift sayıdır.")
    print("2'nin asal sayı olan yalnız çift sayı olduğunu biliyor
    musunuz?")
else:
    print(x, "tek sayıdır.")
    print(" İki tek sayının çarpımının her zaman tek sayı sonucu
    verdiğini biliyor muydunuz?")

if deyiminden sonra yazılmış olan Boolean deyimine koşul adı verilir. Eğer bu koşul doğru ise, bu deyimin altındaki girintilenmiş bütün deyimler çalıştırılır. Eğer değilse, else deyiminin altındaki girintilenmiş deyimler çalışır.

if deyiminin else cümlesiyle akış diyagramı

if cümlesinin sözdizimi şu şekildedir:

if BOOLEAN İFADESİ:
    DEYİMLER         # Eğer koşul doğru ise hesaplanır
else:
    DEYİMLER        # Eğer koşul yalnış ise hesaplanır

Bir önceki bölümde gördüğümüz fonksiyon tanımlaması ve diğer bileşik deyimler gibi, if deyimi bir başlık ve bir gövdeden oluşur. Başlık if anahtar kelimesi ile başlar ve bir boolean deyimiyle devam eder. Sonu yine iki nokta üstüste (:) ile belirlenmiştir.

Takip eden girintili deyimlere blok adı verilir. İlk girintisiz deyim bloğun sonunu belirler.

Eğer Boolean ifadesi True ise ilk bloktaki deyimlerin her biri sırasıyla yürütülür. Eğer Boolean ifadesi False ise ilk blok atlanır ve else cümlesi altındaki girintili bütün deyimler çalıştırılır.

if deyiminin altında oluşan iki cümlenin altındaki deyim sayısında bir sınırlama yoktur. Fakat Her bir bir blokta en az bir deyim olması gereklidir. Bazen boş if cümlesi yazmak (mesela daha sonra yazmak üzere alanı ayırmak için) gerekebilir. Bu durumda pass deyimini, ki bu cümle hiç bir şey yapmaz, kullanabilirsiniz.

if True:          # Bu her zaman doğrudur. Her zaman işletilir.
    pass          # Fakat hiçbir şey yapmaz.
else:
    pass

5.6. else cümleciğini ihmal etme

Flowchart of an if statement with no else clause

if deyiminin başka bir türü else cümleceğini ihmal etmektir. Bu durumda, koşul durumu True ise, if deyiminin altındaki deyimler yürütülür; aksi takdirde, if bloğunun altındaki girintili deyimler çalıştırılmadan diğer deyimlerden yürümeye devam eder.

if x < 0:
    print("negati sayı  ",  x, " geçerli değildir.")
    x = 42
    print("Bunun yerine 42 sayısını kullanmayı tercih ettim. ")

print("Karekök x = " , math.sqrt(x))

Bu durumda, eğer program başında verilen x‘in değeri pozitif bir sayı ise, if deyiminin altındaki girintili deyimler çalıştırılmadan atlanacak ve sonraki girintili olmayan print deyimi çalıştırılacaktır. Dikkat ediniz ki if deyiminden sonra hemen print deyiminin çalıştırılması kendinden önce gelen deyimler arasında boşluk bırakılmasından değil, kendisinden önce gelen deyimlerin girintili olmasından dolayıdır. Bir önemli nokta da, math.sqrt(x) fonksiyonunu çağrabilmek için import math deyimini betik kodumuzun ilk satırlarına koymaktır.

Python Terminolojisi

Python belgelerinde bazen block (blok) terimi yerine suite (takım) terimi kullanılır. Her ikisi de aynı anlama gelir. Fakat biz diğer programlama dillerinde sık kullanılan blok terimini kullanacağız.

Dikkat ediniz ki, else bir deyim değildir. if deyimi iki cümleye sahiptir. Bunlardan biri seçmeli else cümlesidir.

5.7. Zincirleme koşul ifadeler

Bazen ikiden fazla olasılık vardır ve iki dallanmadan fazlasına gereksinim duyarız. Bunun gibi bir hesaplamayı ifade etmek için zincirleme koşul ifadelerini kullanırız:

if x < y:
    STATEMENTS_A
elif x > y:
    STATEMENTS_B
else:
    STATEMENTS_C

Zincirleme koşul ifadesinin akış diyagramı

elif, else if ifadesinin kısaltılmışıdır. Daha öncede olduğu gibi sadece bir dal (yol) yürütülecektir. elif deyimlerinin sayısında bir sınırlama yoktur fakat tek ( ve isteğe bağlı) else deyimine izin vardır ve bunun son deyim (son dal) olması gereklidir.

if secim == "a":
    function_one()
elif secim == "b":
    function_two()
elif secim == "c":
    function_three()
else:
    print("Geçersiz seçim.")

Herbir koşul sırası ile sınanır. Eğer ilki yanlış ise bir sonraki kontrol edilir ve böyle gider. Eğer herhangi bir tanesi doğru ise ilgili dal yürütülür ve deyimin işlevi biter. Eğer birden fazla koşul doğru olsa bile, sadece ilk karşılaşılan doğru dal çalışır.

5.8. İçiçe koşullar

Bir koşul deyimi bir başka koşul deyimiyle içiçe olabilir. Bir önceki örneği aşağıdaki gibi yazabildik:

Bu içiçe koşulun akış diyagramı

if x < y:
    DEYİMLER_A
else:
    if x > y:
        DEYİMLER_B
    else:
        DEYİMLER_C

Dışarıdaki koşul deyimi iki dal içermektedir. ikinci dal başka bir if cümlesi içerir ve bu cümle iki dal barındırır. Bu iki dal da koşul deyimleri içermelidir.

Her ne kadar deyimlerin girintisi yapıyı açık bir şekilde gösterse de, içiçe geçmiş koşul deyimlerinin okunması gittikçe zorlaşır. Genellikle, bu tür içiçe geçmiş koşul deyimlerinden kaçınmak gerekir.

Mantıksal işleçler içiçe koşul cümlelerini basitleştirmek için bir yöntem sağlarlar. Örneğin aşağıdaki kodu tek bir koşul cümlesiyle yazabibilirsiniz:

if 0 < x:            # x'in tamsayı olduğunu varsayın.
    if x < 10:
        print("x pozitif ve tek basamaklıdır.")

print fonksiyonu sadece iki koşulu da geçersek çalışır. Yukarıdaki örnekteki iki if deyimini kullanmak yerine, and işleci kullanarak daha karmaşık koşul deyimi oluşturabiliriz. Tek bir if deyimi

if 0 < x and x < 10:
    print("x pozitif ve tek basamaklıdır.")

5.9. Geri dönüş deyimi

Bir return deyimi bir fonksiyonun sona ulaşmadan bitirilmesini sağlar. return deyimini fonksiyon içinde erken kullanmamızın nedeni bir hata durumuyla karşılaşmamız olabilir.

def karekok_bas(x):
    if x <= 0:
        print("Sadece pozitif sayılar lütfen")
        return

    result = x**0.5
    print("x'in kare kökü", result)

karekok fonksiyonu x isimli bir parametreye sahiptir. Bu fonksiyonun ilk yaptığı işlem, x‘in 0’dan küçük veya eşit olması durumunda bir hata mesajını ekrana basar ve return‘i kullanarak fonksiyondan çıkar. Yürütme akışı hemen çağıran yere geri döner ve fonksiyonun geri kalan satırları çalıştırmaz.

5.10. Mantıksal işleçlerin karşıtları

altı bağlantı işleçinin her birinin manktıksal karşıtı (zıttı) vardır. Örneğin, yaşınız 18 veya 18’den daha büyük ise ehliyet alabileceğinizi, 18’den küçük ise ehliyet alamıyacağınızı varsayalım.

>=‘in karşıtının < olduğuna dikkat ediniz.

işleç	mantıksal karşıtı
==	!=
!=	==
<	>=
<=	>
>	<=
>=	<

Bu mantıksal karşıtlıkları anlamanız, bazen size not işlecini kullanmamanıza yardım eder.``not`` işlecini bilgisayar kodunda okumak genelde zordur. Eğer not işlecini yok edersek, kod içindeki amacımız daha kolay anlaşılacaktır.

Örneğin, bunu Python’da yazsaydık:

if not (yas >= 18):
    print("Ehliyet almak için çok gençsiniz!")

Eğer basitleştirme kurallarını kullansanız, yukarıdaki kodu daha açık hale gelebilir. Şu şekilde yazabiliriz:

if age < 18:
    print("Ehliyet almak için çok gençsiniz!")

Karışık Boolean ifadeleri ile ugraşırken iki basitleştirme kuralı (De Morgan kurralları) oldukça yararlıdır:

not (x and y)  ==  (not x) or (not y)
not (x or y)   ==  (not x) and (not y)

Örneğin, bilgisayar oyunumuzdaki bir canavarı ancak ışık kılıcımız %90 veya daha yüksek seviyede ve savunma kalkanımızda tam dolu (%100) ise öldürebileceğimizi varsayalım. Python ile yazılmış oyun kodunda bunu aşağıdaki gibi bulabiliriz:

if not ((isin_kilici >= 0.90) and (kalkan_enerjisi >= 100)):
    print("Saldırmanız faydasız; canavar sizi perişan eder. ")
else:
    print("Canavar parçalarına ayrılır. Prensesi kurtarıyorsunuz!")

Mantıksal karşıt ifadeleri ile De Morgan kuralları bize koşulları yeniden düzenlemeye imkan vererek daha anlaşılır ifadeler yaratmamamıza imkan verir:

if (isin_kilici < 0.90) or (kalkan_enerjisi < 100):
    print("Saldırmanız faydasız; canavar sizi perişan eder. ")
else:
    print("Canavar parçalarına ayrılır. Prensesi kurtarıyorsunuz!")

then ve else içindeki print fonksiyonunun yerlerini değiştirerek not işlecini yukarıdaki örnekten kaldırabiliriz:

if (isin_kilici >= 0.90) and (kalkan_enerjisi >= 100):
    print("Canavar parçalarına ayrılır. Prensesi kurtarıyorsunuz!")
else:
    print("Saldırmanız faydasız; canavar sizi perişan eder.")

Bu sürüm, olasılıkla yukarıdaki üç sürümün en iyisidir, çünkü başlangıçtaki İngilizce duruma en yakın olanıdır. Kodunuz anlaşılır olması ( diğer kişiler için) ve kodunuzun ne yaptığını kolayca görebilmek sizin yüksek önceliğiniz olmalıdır.

Programlama yeteneklerimiz geliştikçe herhangi bir problemin çözümünün birkaç yolunu bulacağız. Böylece iyi programlar tasarlanır. Programlarda, açıklık, basitlik ve güzellik ararız. Bizler bir mimar gibi, ürünlerimizde güzellik, işlerlik, basitlik ve açıklık arasında bir denge kurmaya çalışırız.

ipucu

Programımız çalışır çalışmaz, o program çevresinde biraz oynayarak cilalamalıyız. Programda iyi açıklayıcı bilgiler yazın. Başka değişken isimleri kullanarak kodun daha açık olup olmayacağını düşünün. Bunu daha şık yapabilir miydiniz? Fonksiyon kullanmamız gerekli midir? Koşul deyimlerini basitleştirebilir miyiz?

5.11. Tip dönüşümü

Bu konuya daha önceki konularda değinmiş olmalıydık. Burda işlemenin bir zararı olmayacaktır!

Bir değişken tipini kendi tip değişkenine çevirmeye yarayan Python’da yerleşik fonksiyonlar vardır. Örneğin, int fonksiyonu herhangi bir değişkeni alır ve onu tam sayıya çevirmeye çalışır. Eğer başarısız olursa hata bildirimi verir.

>>> int("32")
32
>>> int("Hello")
ValueError: invalid literal for int() with base 10: 'Hello'

int fonksiyonu, kayan noktalı değerleri tam sayıya çevirir. Hatırlayınız ki, kesirli kısmı kesip atar:

>>> int(-2.3)
-2
>>> int(3.99999)
3
>>> int("42")
42
>>> int(1.0)
1

float fonksiyonu ise tam sayıları ve karakter dizilerini kayan noktalı sayılara çevirir.

>>> int(-2.3)
-2
>>> int(3.99999)
3
>>> int("42")
42
>>> int(1.0)
1

Python’un tam sayı olan 1 ile kayan noktalı sayıl olan 1.0ı birbirinden farklı değerlendirmesi size garip gelebilir. İki sayı da aynı sayıyı temsil ederler,fakat farklı tiplere aittirler. Bunun nedeni bilgisayar içinde farklı biçimlerde temsil edilmeliridir.

str fonksiyonu, herhangi bir argümanı karakter dizisine (string) çevirir:

>>> str(32)
'32'
>>> str(3.14149)
'3.14149'
>>> str(True)
'True'
>>> str(true)
Traceback (most recent call last):
  File "<interactive input>", line 1, in <module>
NameError: name 'true' is not defined

str herhangi bir değerle çalışabilir ve o değeri karakter dizisine çevirir. Daha önce de bahsedildiği gibi True bir Boolean değerdir; true ise herhangi bir değişkendir ve burda tanımlanmamıştır. Bu yüzden hata alırız.

5.12. Kamplumbağa Çubuk Grafikleri

Şimdi göreceğimiz kamplumbağa daha önce gördüklerimize göre daha çok güce sahip olacaktır. Bununla ilgili dökümanlara http://docs.python.org/py3k/library/turtle.html adresinden veya PyScripter’in içindeki Help menüsünden turtle modülünü araştırabilirsiniz.

Bizim kamplumbağlarımız için birkaç yeni zekice ipuçları vereceğiz:

• Kamplumbağamızın kanvas üzerindeki mevcut yerini ekranda göstermesini sağlayabiliriz. Bunun için kullanacağımız yöntem ahmet.write("Merhaba") olacaktır.
• Bir şekli (çember, yarım çember, üçgen, vb. ) bir renk ile dolduracağız. Bunu iki adımda yapacağız. İlk önce ahmet.begin_fill() yöntemini çağırırız, sonra bir şekil çizer ve daha sonrasında ahmet.end_fill() yöntemini çağırırız.
• Daha öncesinde kamplumbağamızın rengini belirledik. Biz aynı zamanda şekil doldurma rengini belirliyebiliriz. Bu rengin kamplumbağ ve kalem rengi ile aynı olması gerekmez. ahmet.color("blue","red") yöntemini kullanarak kamplumbağanın mavi çizmezini ve şeklin içini de kırmızı doldurmasını sağlayabiliriz.

O zaman, kamplumbağamızın bir çubuk grafik (bar chart) cizmezini sağlayabilir miyiz? Çizilecek grafik için bazi verileri verelim: xs = [48, 117, 200, 240, 160, 260, 220]

Her bir veriye karşılık gelen yükseklikte ve sabit bir genişlikte bir basit dikdörtgen çizeceğiz.

def cubuk_ciz(t, yukseklik):
    """ t isimli kamplumbağanın verilen yukseklikte bir çubuk çizmesini
    sağlar"""
    t.left(90)
    t.forward(yukseklik)     # Draw up the left side
    t.right(90)
    t.forward(40)         # Width of bar, along the top
    t.right(90)
    t.forward(yukseklik)     # And down again!
    t.left(90)            # Put the turtle facing the way we found it.
    t.forward(10)         # Leave small gap after each bar

...
for v in xs:              # xs ve tamer isimli kamplumbağanın hazır
                          # olduklarını varsayalım.
    cubuk_ciz(tamer, v)

Pek etkileyici olmasa bile iyi bir başlangıçtır! Önemli olan zihnimize uyan parçalara ayırmak veya problemi daha küçük parçalara ayırmanın yolunu bulmaktır. Bizim parçamız burda bir çubuk çizmek ve bunu yapan bir fonksiyon yazmaktır. Daha sonra bütün bir grafik için fonksiyonumuzu tekrar tekrar çağırırız.

Daha sonra, herbir çubuk grafiğin en üstünde verimizin değerini basacağız. draw_bar fonksiyonunun içine t.write('  ' + str(yukseklik)) yöntemini üçüncü satıra yerleştireceğiz. Ekranda basılacak yüksekliğin önüne biraz boşluk koyuyoruz ve yüksekliği string‘e ( karakter dizisi) çeviriyoruz. Bu fazladan boşluk olmadan sayılarımız çubukların üstünde sola doğru sıkışmış olur. Sonuç şimdi daha güzel olur:

Ve şimdi herbir çubuğun içini doldurmak için iki satır ekleyeceğiz. Programızın son hali şu şekilde olur:

def cubuk_ciz(t, yukseklik):
    """ Get turtle t to draw one bar, of height. """
    t.begin_fill()           # Bu satır eklendi
    t.left(90)
    t.forward(yukseklik)
    t.write("  "+ str(yukseklik))
    t.right(90)
    t.forward(40)
    t.right(90)
    t.forward(yukseklik)
    t.left(90)
    t.end_fill()             # Added this line
    t.forward(10)

wn = turtle.Screen()         # Bir pencere ve pencerenin özelliklerini
                             # oluştur.
wn.bgcolor("lightgreen")

tamer = turtle.Turtle()       # Kamplumbağa Tamer'i oluştur ve
                             # özelliklerini belirle
tamer.color("blue", "red")
tamer.pensize(3)

xs = [48,117,200,240,160,260,220]

for a in xs:
    cubuk_ciz(tamer, a)

wn.mainloop()

Bu ise aşağıdaki daha doyurucu grafiği oluşturur:

Belki de çubukların altı birbirleriyle bağlanmasa daha güzel olur. Bunun için, çubuklar arasında boşluk bırakırken kalemi kaldırmamız gerekecektir. Bunu size alıştırma olarak bırakıyoruz.

5.13. Sözlük

block

Aynı girintiye sahip ardışık deyimler grubudur.

gövde

Bileşik deyimlerdeki başlığı takip eden deyimler bloğudur.

Boolean cebri

Boolean ifadelerini birleştirmede ve akıl yürütmede kullanılan kurallar.

Boolean ifadesi

Sonucu doğru veya yanlış olan ifade

Boolean değer

İki tane Boolean değeri vardır: True and False. Python yorumcusu tarafından Boolean ifadeler üzerinde yapılan hesaplamalar sonucu çıkan Boolean değerleridir. Bunlar bool tipindedir.

dal

Bir koşul tarafından belirlenen bir yürütme akış diyagramındaki olasılı yollardan biri.

zincirleme koşul ifadesi

İkiden fazla yürütme akış olasılığına sahip koşul dallanmasıdır. Python’da koşul ifadeleri if ... elif ... else deyimleri ile yazılmaktadır.

karşılaştırma işleçleri

iki değeri karşılaştıran altı işleçlerden biridir: ==, !=, >, <, >=, and <=.

koşul

Koşul deyimindeki Boolean ifadesidir ve hangi yolun (dalın) yürütüleceğine karar verir.

koşul deyimi

Bazı koşullara göre yürütme akışını kontrol eden deyimdir. Python’da if, elif ve else anahtar kelimeleri koşul cümleleri için kullanılmaktadır.

mantıksal işleç:

Boolean ifadeleri birleştire işleçlerdir: and, or ve not.

içiçe geçme

Bir program yapısının bir başka program yapısı içinde bulunmasıdır. Örnek olarak, bir koşul deyiminin bir başka koşul deyimi içinde dallanmasını verebiliriz.

bilgi istemi (prompt)

Kullanıcıya veri girmesini söyleyen görsel ipucu.

doğruluk tablosu

Mantıksal işleçlerin değerler üzerine uygulanması sonucu ortaya çıkan Boolean değerlerini gösteren tablo.

tip dönüşümü

Bir tipteki değeri alıp başka bir tip değerine dönüştüren fonksiyon.

kodu fonksiyonun içine yerleştirme

Bir fonksiyon başlığı ve fonksiyonun alacağı parametreleri belirleme sürecidir. Program içindeki deyimlerin birkaç kere kullanılması gerektiğinde bu süreç oldukça faydalıdır. Bir karmaşık problemin nasıl parçalara ayrılacağına imkan vermesi dolayından bu faydası daha da artar.

5.14. Alıştırmalar

1. Pazardan Cumartesine kadar bir haftanın günlerinin 0,1,2,3,4,5,6 olarak sayılandırıldığını varsayın. Verilen sayıya karşılık gelen günü geri döndüren (string olarak) bir fonksiyon yazınız.

2. 3 numaralı günde (Çarşamba) harika bir tatile gittiğinizi ( belki de hapishaneye, eğer mutlu alıştırmalardan hoşlanmıyorsanız). 137 gün uyuduktan sonra eve dönüyorsunuz. Size gittiğiniz günü ve kalma süresini soran program yazınız. Bu program döndüğünüz günün ismini ekranda basmalıdır.

3. Aşağıdaki mantıksal ifadelerin karşıtlarını veriniz:

   1. a > b
   2. a >= b
   3. a >= 18  and  day == 3
   4. a >= 18  and  day != 3

4. Aşağıdaki ifadeler hangi değerleri verir?

   1. 3 == 3
   2. 3 != 3
   3. 3 >= 4
   4. not (3 < 4)

5. Aşağıdaki doğruluk tablosunu tamamlayın:

   p	q	r	(not (p and q)) or r
   F	F	F	?
   F	F	T	?
   F	T	F	?
   F	T	T	?
   T	F	F	?
   T	F	T	?
   T	T	F	?
   T	T	T	?

6. Aşağıdaki tabloya göre verilen sınav sonucuna karşılık gelen ve bu sonuca göre başarısını gösteren bir fonksiyon yazınız.

   Not	Derece
   >= 85	Pek iyi
   [60-85)	İyi
   [50-60)	Orta
   [25-50)	Zayıf
   25 <	Başarısız

   Köşeli parantez [ ve yuvarlak parentez ( sırasıyla kapalı ve açık aralıkları temsil ederler. Kapalı aralık sayıyı açık aralığa dahil, açık aralık ise sayıyı dışlar. Örnek olarak 24.999999 alan birisinin derecesi Başarısız olacaktır fakat 25 alan birisinin derecesi Zayıf olacaktır.

   Bir sınıfta alınan notlar aşağıdaki gibi olsun:

   xs = [83, 75, 74.9, 70, 69.9, 65, 60, 59.9, 55, 50,
                        49.9, 45, 44.9, 40, 39.9, 2, 0]
   

   Listedeki bütün notları ve bunlara karşılık gelen dereceleri basarak yazdığınız fonksiyonu sınayınız.

7. Daha önce yazdığınız cubuk grafik programını değiştirerek herbir çubuk arasındaki boşlukta yatay çizgiler olmasın ( kalem’i yukarı kaldıran fonksiyonu kullanın).

8. Çubuk grafik programını değiştiriniz. Çubuğun yükselikliği 200 ve daha büyük ise içini kırmızı; [100, 200) arasında ise içini sarı; 100’den daha küçük ise yeşil ile doldurun.

9. Çubuk grafik programınızda kullandığınız listedeki değerlerden biri veya daha fazlasının negatif olması durumunda ne olmasını beklersiniz? Deneyin! Çubuk grafik programını değiştirerek negatif değerleri çubuğun dibine yerleştirin.

10. bul_hipotenus isimli fonksiyon yazınız. Bu fonksiyon, dik kenarlı üçgende verilen kenarları parametre olarak alıp hipotenüsün uzunluğunu geri döndürsun (İpucu: x ** 0.5, x‘in kare kökünü döndürecektir.)

11. dik_ucgenmi adlı bir fonksiyon yazınız. Bu fonksiyon, üç kenarının uzunluğu verilen bir üçgeninin dik üçgen olup olmayacağını bulacak. Fonksiyona verilecek üç parametreden en sonuncusunun en uzun kenar olduğunu varsayın. Bu fonksiyon, üçgen dik üçgen ise True olarak, aksi takdirde False olarak geri dönecek.

    İpucu: Kayan noktalı sayılar hesaplaması her zaman kesin olarak doğru değildir. Bu yüzden kayan noktalı sayıların eşitlik işleçinde kullanılması güvenli değildir. Eğer iyi bir programcı, x‘in y‘ye eşit olup olmadağını veya yeteri kadar eşit olduğunu bilmek isterse, aşağıdaki gibi kodu yazabalir:

    if abs(x-y) < 0.000001: # if x, y'ye yaklaşık olarak eşittir.
        ...
    

12. Yukarıdaki programı genişletiniz ki fonksiyona argüman olarak girilecek kenarlar herhangi bir sırada olabilsin.

13. Eğer kayan noktalı sayılar hesaplamalırının bazen niçin doğru sonuç vermediğini merak ediyorsanız; bir kağıt parçası üzerinde 10’u 3’e bölünüz ve kesirli kısmı kağıt üzerinde yazınız. Kesirli kısmın sürekli olarak devam edeceğini göreceksiniz. Bu yüzden sonsuz uzunlukta bir kağır parçasına ihtiyacınız olacaktır. Sayıların bilgisayar veya hesap makinasında temsili aynı sorunla karşılaşır: Bellek sınırlıdır ve bazı basamaklar ihmal edilebilir. Bu yüzden küçük hatalar yavaşça hesaplamalara girer. Aşağıdaki betiği deneyin:

    import math
    a = math. sqrt(2.0)
    print(a, a*a)
    print (a*a == 2.0)